Onder het pseudoniem H.C. van Dockum schreef Hendrik Clewitz het boek ‘Van nieuwjaarsmorgen tot ouderjaarsavond in Drenthe’. Daorin schreef hij over ‘beêwark’: wark dat in ruil veur een goeie borrel edaone wordt, bijveurbeeld het graven van sloten. De uutdrukking beêwark stamt uut de tied dat bisschoppen van Utrecht en van Drenthe de belasting niet in geld kregen, mar in natura. De gaves die ze kregen as belasting nuumden ze ‘beden’. Clewits beschref dizze naoberhulp as ‘echte Drentsche boerenhulp, verricht, zonder dat er een andere belooning dan die van weerhulp voor gevraagd wordt. Zoo staan buren, kennissen, dorpsgenooten in het algemeen elkaar te zij. Met de onuitgesporken toezegging in voorkomende gevallen op denzelfden bijstand te kunnen rekenen.’ Körtweg: de naoberplicht.
Het woord naober ziej ok in het Duutse Nachbar en het Engels neighbour. De letterlijke vertaling is ‘wie dichtbij iemand woont’. Daor kwaamp het woord ok uut voort: toen as boeren bij mekaar in een marke wonen gungen kregen ze verlet an hölp bij grote en zwaore warkzaamheden.
Een naoberschap bestund uut een koppel huzen bij mekaar. De naobers waren de buren van tot zo’n vief huzen links en vief huzen rechts van het eigen huus. Dan was der nog de naoste naober, die woonde in het huus an de kaante waor de veurdeur zat. Ie hölpen mekaar in veur- en tegenspoed. Der stund gien betaling tegenover dizze hulp, mar wel de verwachting daj ok wat terugdeden veur een aander.
Clewits hef het over echte Dreintse boerenhulp, mar of het per se Dreints is? In het hele Nedersaksisch taalgebied wordt het woord naober nog vake gebruukt. Het hef in de loop van de tied wel een aandere lading ekregen: het giet nou niet meer allennig om buren as wij het woord naober gebruukt, mar meer nog um het halfstaon, daj der staot veur mekaar.
In het Woordenboek van de Drentse Dialecten kuj een paar mooie uutspraken vienden over naoberschap:
Aw slacht hadden, kregen de naobers een hutspottie.
De naobers moej altied eerst neugen.
Bij ziekte heurde het tot de naoberplicht, dat de naobers je het koren under dak huulpen.
Een goeie naober is beter as een verre vrund.
En mit die wieze woorden sluut ik of, want een naober in dizze tied is niet altied meer de mens die as naost je woont, mar wel die iene die as acht op oe gef.
(O ja, en aj nou deinkt bij het lezen van dit stuk: dit Dreints, dat komp mij niet zo bekend veur… Dat klopt, want ik schrieve in het Dreints van het Zuudwesten van Drenthe. Een soort naober, laow mar zeggen.)
Arja Olthof
We bedanken Arja voor deze mooie tekst over de Drentse naober. Arja is Streektaolfunctionaris bij Huus van de Taol en zal 24 april in Eexterveen vertellen over Het Drents en de koppeling die dat heeft met Naoberschap.
Meld je hier aan voor de Drentse aovend / ALV