Steeds meer Drentse dorpen werken aan nieuwe vormen van naoberschap: Zorgzame Dorpen! BOKD heeft inmiddels een veertigtal dorpsinitiatieven in beeld. Zorgzame dorpen nemen verantwoordelijkheid voor de mensen in hun omgeving. In deze ‘inclusieve’ dorpen is aandacht voor nieuwe woonvormen, gezondheid, armoede, laaggeletterdheid, eenzaamheid, lief en leed en de samenhang daartussen.
BOKD wil de zichtbaarheid van de zorgzame dorpen vergroten en hun kennis vastleggen in verhalen. In het begin van de coronapandemie bleken deze dorpsinitiatieven rondom zorgen voor elkaar namelijk van grote toegevoegde waarde. Ze konden snel en adequaat hulp en ondersteuning bieden en organiseren. Kijk voor meer info op www.bokd.nl en www.drentsezorginitiatieven.nl.
“Ze wilden graag in hun huis en vertrouwde dorp blijven wonen, maar dat lukte niet zonder hulp.”
Eén artikel over Dorpenzorg Drenthe is eigenlijk te weinig om de grootte van dit initiatief te kunnen omschrijven. Een boek zal wellicht beter voldoen. Bestuurslid Jan Schoonbeek: ‘Wij vinden ons verhaal makkelijk. Maar voor buitenstaanders is het soms moeilijk te begrijpen.’ Toch probeert Jan een zo kort mogelijke uitleg te geven over deze stichting, die volgens eigen zeggen uniek is in Nederland.
“In oktober 2012 zijn we begonnen, als een soort samenwerkingsverband. Wim Katoen, voorzitter van Plaatselijk Belang Nieuw-Weerdinge, en ik als voorzitter van Plaatselijk Belang Weerdinge, hadden al sinds jaar en dag overleg met de dorpen in de omliggende omgeving: Emmer-Erfscheiderveen, Emmer-Compascuum, Roswinkel, Foxel-Scholtenskanaal, Nieuw-Weerdinge en Weerdinge. We werkten op veel vlakken al samen, met als voorbeeld de gezamenlijke zonnepanelenactie die we in 2011 hebben georganiseerd.”
“Op een gegeven moment kregen we signalen vanuit de verschillende dorpen dat mensen bijvoorbeeld hun tuintje niet meer bij konden houden. Ze wilden graag in hun huis en vertrouwde dorp blijven wonen, maar dat lukte niet zonder hulp. Naar aanleiding hiervan wilden we actie gaan ondernemen. We hebben een avond georganiseerd, verschillende vrijwilligersorganisaties en zorgorganisaties in een zaal gezet en onze wens verteld. Namelijk met inzet van vrijwilligers ervoor zorgen dat mensen op leeftijd of met een ziekte, langer in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen. Na anderhalf uur hadden we de handen op elkaar.”
Naoberhuuzn en vrijwilligers
“In mei 2013 hadden we vier Naoberhuuzn, en honderden vrijwilligers. We hadden in die periode al voorspeld dat de zorg steeds meer bij de mensen zelf zou komen te liggen. Iedereen verklaarde ons voor gek, maar vier jaar later was het een feit. Daar waren we mooi vooraan. We begonnen met kleine klusjes bij mensen thuis, zoals een schilderijtje ophangen. Dat breidde zich enorm snel uit, en in 2016 hebben we een stichting opgericht. Roelof Evers was ook betrokken en werd penningmeester.”
Digitaal portaal matcht vraag en aanbod
Wat Dorpenzorg uniek maakt, naast de samenwerking met de verschillende dorpen, is het gebruik van een digitaal portaal. Jan heeft een automatiseringsbedrijf, het maken van dit portaal was voor hem een fluitje van een cent. ‘De beheerders van de dorpshuizen doen de matching tussen de hulpvrager en de vrijwilliger. Wij hebben aan de beheerders gevraagd: als we dit maken, hoe willen jullie dat graag zien? Hun wensen hebben we uitgevoerd, heel makkelijk en logisch. In het portaal komt bijvoorbeeld mail binnen met een aanvraag, maar professionals als Icare kunnen ook inloggen en een aanvraag indienen voor de inzet van een vrijwilliger. Wij kunnen op straatniveau bekijken welke ontwikkelingen er in de afgelopen jaren zijn geweest. We beschikken over veel data, maar wij delen niets met anderen. Zelfs niet anoniem. Wij zijn uniek in onze werkwijze, nergens in Nederland is iets vergelijkbaars.”
Samen heb je slagkracht, zes dorpen werken samen
“We hebben regelmatig presentaties gegeven, zelfs in de Tweede Kamer. Mensen zeggen vaak: in ons dorp lukt dat niet. En dat klopt. Je moet de samenwerking zoeken, het was ons anders ook niet gelukt. Samen heb je slagkracht, ook richting de gemeente. Je moet afdwingen dat je als volwaardige gesprekspartner wordt gezien. Daarbij opgeteld werken wij logistiek gezien heel efficiënt. En het digitale portaal is de motor. Dat bepaalt de mate van efficiëntie. Iedereen kan bellen of mailen met een Naoberhuus, we werken heel laagdrempelig, maar de beheerders verwerken alles in het portaal. En daar hebben zij overigens enorm veel plezier in.”
Zoals het bij dergelijke initiatieven gaat, hebben ook hier de vrijwilligers een signaleringsfunctie. Waar nodig, schakelt Dorpenzorg maatschappelijk werk in. En als zij ondersteuning in thuiszorg of schoonmaak nodig achten, zetten zij de volgende stap in het proces.
“We willen dat er een klik is”
“De aanvraag komt binnen, en wij kunnen zien welke vrijwilliger er dichtbij woont, maar ook wat hij of zij graag wil doen. Op die manier kunnen we mensen aan elkaar koppelen. Wij nemen na het eerste bezoek contact op met zowel de cliënt als met de vrijwilliger. We willen dat er een klik is, en we houden constant een vinger aan de pols.”
Stichting Dorpenzorg verwerkt maandelijks gemiddeld tweehonderd aanvragen. Er zijn momenteel zo’n driehonderd vrijwilligers bij de organisatie betrokken, maar die vrijwilligers zijn niet per definitie rechtstreeks verbonden aan de stichting. Er worden mensen ‘geleend’ van bijvoorbeeld De Zonnebloem.
Organisatie zo eenvoudig mogelijk
“We hebben destijds de Rabobank gevraagd om advies over de vorming van een entiteit. Hun deskundige adviseerde ons een stichting op te richten. Dit typeert onze werkwijze: we durven te vragen, maar wel wat anders dan wordt verwacht. Wij vragen niet om geld, maar om kennis. Die kennis zorgt ervoor dat we processen in gang kunnen zetten, kunnen verbeteren of efficiënter kunnen maken, en dat is een continue beweging.
Namens de zes dorpen zit er iemand in het bestuur of in de raad van toezicht. We houden het zo eenvoudig mogelijk, zo verkleinen we de risico’s, maar vergroten we onze mogelijkheden. We zorgen goed voor onze vrijwilligers en vergoeden onder andere de reiskosten. Wat ze voor ons doen is onbetaalbaar. Onze kosten blijven overigens erg laag, er zijn geen overheadkosten. We hebben een bestuur, de beheerders van de Naoberhuuzn en een coördinator. Meer zit er niet tussen. Ook de beheerders zijn de vrijwilligers. Het bestuur staat niet op afstand. We zijn niet te beroerd om zelf de handen uit de mouwen te steken.”
Eigen Jongerenwerker in dienst
Stichting Dorpenzorg pakt graag uitdagingen aan, en een voorbeeld hiervan is het in dienst nemen van een jongerenwerker. Zij was werkzaam bij de welzijnsorganisatie, maar raakte haar baan kwijt vanwege bezuinigingen.
“Wij willen zelf de problemen met de jeugd op gaan lossen.”
“Die dame had de jeugd in onze omgeving juist net goed ‘onder controle’. Maar haar ontslag zagen wij als een joekel van een kans! We hebben haar in dienst kunnen nemen. Wij wilden zelf de problemen met de jeugd op gaan lossen. Naast het werk voor onze stichting werkte ze ook een aantal uur bij een dagopvang voor jongeren met een zogenaamd rugzakje. Via haar gingen wij die jongeren inzetten wanneer iemand bijvoorbeeld een schutting wilde laten slopen. Het kostte de klant ongeveer € 25, en dat geld ging weer in een potje voor activiteiten voor de jongeren. En als snel volgden er nog meer klussen voor onze vrijwilligers, zoals vervoer naar een huisarts of ziekenhuis. Eigenlijk breidde het steeds meer uit. Elke vraag geeft ons mogelijkheden, we zeggen nooit nee. Er is een website: omdenken.nl, die kon wel op ons geënt zijn!?”
Uitdagingen zien als kansen
“We hebben de Naoberhuuzn in verschillende buurthuizen. Dat zijn informatiepunten in de buurt, waar je met alle vragen terecht kan. Daarnaast hebben wij ‘Wij hebben buren’ in de emmer wijk Angelslo overgenomen, waarvan de vrijwilligers stopten. Ik heb iemand anders daarvoor aangetrokken, zij heeft een eigen administratiekantoor, en zij deed ook budgetbeheer. Toen konden we in Angelslo ook advies in budgetbeheer gaan geven, maar ook juridische ondersteuning. Alles wat hier gebeurt in de zes dorpen, is erop geënt dat het balletje blijft rollen. Het cirkeltje moet rond zijn. Als Jantje ervan profiteert, moet Pietje er ook van profiteren.”
Het geeft weer hoe Dorpenzorg werkt. Aanpakken, uitdagingen zien als kansen en steeds blijven vernieuwen. Op de vraag wat de missie is van de stichting, begint Jan te lachen. “Die is faliekant ontspoord!” Maar, daarna serieus: “Alles wat valt onder ‘mensen ontzorgen’, valt onder ons doel. Er wordt vaak gewezen naar de gemeente. Bij ons is het zo dat wij de gemeente vragen of ze mee willen doen. En ja, dan stuiten wij ook weleens op weerstand. We willen onze eigen koers varen. Waar het kan, werken we zonder subsidies. De jongerenwerker werkt wel met middelen uit de brede-schoolbudgetten. Op dat gebied werken we samen met alle brede scholen uit dit gebied en organiseren activiteiten voor kinderen.”
“Ook zijn we bezig met plannen voor een zorgpension. We willen mensen kortdurende opname en zorg bieden, bijvoorbeeld na een operatie. Zo kunnen we voorkomen dat mensen tijdelijk naar Zwolle of Beilen moeten. We hebben ook een pc-project. Tweedehandse computers of laptops worden beschikbaar gesteld aan gezinnen met studerende kinderen die het niet kunnen betalen. Ze krijgen het gratis, maar als tegenprestatie verwachten we wel vrijwillige inzet. Zo creëren we bewustwording dat iets van waarde is.”
Elektrische bus voor vervoer op maat
“Voor het eerst in ons bestaan hebben we subsidie aangevraagd, voor de aanschaf van een elektrische bus. Het openbaar vervoer trekt zich namelijk terug uit dit gebied en we kunnen de bus gebruiken voor mensen die recht op vervoer hebben vanuit de WMO. Maar ook voor boodschappenvervoer, en om kinderen uit de omgeving te vervoeren naar de peuterspeelzaal. Wanneer er een uitje voor de jongeren is, kunnen ze ook samen gebracht en gehaald worden. Zo valt er niemand meer buiten de boot.”
Veel aandacht voor jongeren
“We proberen om jongeren een betere toekomst te geven, hetzij door werk, hetzij door opleidingen. Ons project met het UWV, in samenwerking met een wegenbouwer, is daar een mooi voorbeeld van. Werkloze jongeren uit onze dorpen werden betrokken bij de aanpassingen aan een autoweg in de buurt. En binnenkort starten we met een huiswerkproject. Onze jongerenwerker gaat daar de kar in trekken. Wij gaan voor de groepen 7 en 8 van de basisschool beginnen met huiswerkbegeleiding. Die kinderen stromen door en dan hebben wij ze al bagage meegegeven. Daarna kunnen we met de middelbare school samenwerken. Zo zorgen we samen voor een hoger opleidingsniveau, meer kans op werk, een hoger inkomstenniveau enzovoort.“
Eigen boodschappendienst
“Ook een mooi succes is onze boodschappendienst, waar we tijdens de eerste lockdown actiever mee zijn gaan werken. Daarvoor hebben we zelf pinapparaten aangeschaft. De boodschappen worden gehaald door een vrijwilliger, hij of zij laat bij de supermarkt een pasje van Dorpenzorg zien, daar wordt het wel aangeslagen en op onze rekening gezet. De vrijwilliger bezorgt de boodschappen bij de klant en kan het aan de deur afrekenen. Wij betalen de supermarkten maandelijks. Hoe we het allemaal verzinnen? Gewoon logisch nadenken. In feite: hoe simpeler je het houdt, hoe meer je bereikt.”
Resultaten meetbaar maken
Het meetbaar maken van de effecten is lastig, Dorpenzorg weet niet wat er was gebeurd als zij er niet waren geweest. Toch worden er duidelijke resultaten geboekt.
“We merken dat er langzaamaan een bepaalde bewustwording ontstaat over manier van leven. Veel mensen kennen ons niet eens, maar hebben wel hulp van een vrijwilliger van ons, ingezet via bijvoorbeeld Icare. De zorginstanties zijn ontzettend blij met ons, wij maken het verschil in de hoeveelheid zorg die een professional kan verlenen. Als tegenprestatie bieden zij gratis cursussen aan voor onze vrijwilligers, zoals BHV en EHBO.”
Het moge duidelijk zijn dat Stichting Dorpenzorg diep geworteld is deze zes Drentse dorpen, en vanwege de samenwerking met zoveel partijen in de gemeente Emmen een ontzettend uitgebreid netwerk heeft opgezet. Ook na het tienjarig bestaan blijft de stichting anticiperen op de dagelijkse veranderingen in zorgvragen en behoeftes van de inwoners.
“Niet trots op wát we bereikt hebben, maar op iedereen díe we bereikt hebben.”
“Waar we het meest trots op zijn? Op alles. Niet op wát we bereikt hebben, maar op iedereen die we bereikt hebben. Zowel de medewerkers als de cliënten. Of we nou één persoon kunnen helpen of tienduizend, die ene is net zo kostbaar. Het gaat erom dat iemand geholpen wordt.”
Interview en tekst: Annelies Langenburg in opdracht van BOKD.
VERDER LEZEN?
Lees ook de andere artikelen in de serie Zorgzame Dorpen.