Zo maak je een dorpszorgvisie

Werk maken van een zorgzaam dorp

informatie, inspiratie en (survival)tips

Wil jij aan de slag met zorg en/of welzijn in jouw dorp? Dan hebben we dit boek voor jou gemaakt! 

Dorpen en hun inwoners hebben zelf hun toekomst in handen. Steeds meer dorpen nemen verantwoordelijkheid voor de mensen in hun omgeving. Een vorm van ‘nei naoberschap’. In deze inclusieve dorpen is aandacht voor nieuwe woonvormen, gezondheid, armoede, laaggeletterdheid, eenzaamheid, lief en leed en de samenhang daartussen. Het uitgangspunt is dat iedere dorps- en buurtbewoner kan meedoen en deelnemen aan de dorpsgemeenschap.

Dit betekent niet dat de verantwoordelijkheid helemaal op hun schouders komt te liggen. Het vraagt om samenspel, een zoektocht naar ieders rollen en taken, waarbij dorpen aan het roer staan en regie houden en gemeenten en partners dit gedachtengoed ondersteunen.

Citaat uit één van de dorpen: houd de regie bij jezelf en het dorp. Zorg dat je je niet te veel laat verleiden door wat jan en alleman wil. Als je een goede infrastructuur hebt, dan heb je de basis gelegd.

Als dorpen en kernen aan de slag gaan met zorg en welzijn is het uitgangspunt meestal hetzelfde. Er is vergrijzing en jonge, hoogopgeleide mensen trekken weg. Daarmee verliest de gemeenschap belangrijke steunpilaren voor de leefbaarheid. Om verschillende leeftijdsgroepen in het dorp te houden, zoeken dorpen aantrekkelijke oplossingen. Zo willen ze een aanbod creëren waarbij je het samen doet, met zorg en aandacht voor elkaar. Van inwoners vraagt deze zoektocht een stevige inbreng.

Alleen als je gezamenlijk optrekt en een gedragen visie hebt, kom je tot een resultaat naar wens. Het ontwikkelen van een dorpszorgvisie helpt daarbij, want daarmee krijg je een duidelijk toekomstbeeld van jouw dorp. Veel dorpen zijn bekend met dorpsvisies. Dorpsvisies geven richting aan nieuw te organiseren activiteiten. Ze maken zichtbaar wat de belangrijke thema’s zijn waar een grote groep mensen in het dorp waarde aan hecht.

Waarom een dorpszorgvisie?

Dit digitale boek laat je zien hoe je zelf aan de slag kunt met een dorpszorgvisie. Het staat boordevol voorbeelden, ervaringen en processtappen. En omdat geen enkel proces zonder hobbels verloopt, vind je ook een beschrijving van knelpunten en uitdagingen en hoe je daarmee om kunt gaan.

Een standaardaanpak is er niet voor het schrijven van de dorpszorgvisie. De inzichten die je hier vindt, zijn veelzijdig en divers. Zodat je zelf kunt bepalen welke werkwijze aansluit bij jou en jouw dorp. Dit platform is dan ook bedoeld voor diegenen die het nét even anders willen aanpakken. Ben je nieuwsgierig naar vernieuwing? Wil je op ontdekkingstocht samen met je dorpsgenoten? Wil je werken aan de toekomst van je eigen dorp? En zoek je naar een aanknopingspunt om te starten? Klik dan door en scrol naar de volgende pagina ☺! Veel plezier! En kijk gerust vaker bij een kopje wat jou aanspreekt, bijvoorbeeld als je even niet meer weet hoe je verder kunt.

1. WEET WAT ER SPEELT IN JE DORP

Wat zijn de motieven voor jullie bewonerscollectief en dorpszorgvisie? En wat is jullie drijvende kracht? Dat vroegen we aan zes initiatiefnemers uit dorpen in Drenthe. Hun initiatieven hebben veelal een maatschappelijke oorsprong en in de kern verschillen ze niet veel van elkaar. De dorpen die in de volgende hoofdstukken hun ervaringen delen zijn koplopers op het thema zorg en welzijn. Deze dorpen weten als geen ander welke hobbels je onderweg tegenkomt en dat het een proces is van vallen en opstaan. Toch hebben de dorpen het voor elkaar gekregen om ieder op eigen wijze een sterk initiatief neer te zetten.

Waarom deze dorpen aandacht hebben voor welzijn en zorg

2. DORPSZORGVISIE: DEZE STAPPEN ZET JE

2.1 Uitproberen, ontdekken, vallen en opstaan

Een goede voorbereiding, daar start je mee. Dat houdt ook in dat je een goed beeld hebt van waar je aan begint. Daarom geven we je eerst een inkijk in wat dorpen vaak tegenkomen als ze een visie maken. Vooraf is het goed om je twee dingen te realiseren. Ten eerste: dit stappenplan is geen standaardaanpak. Ten tweede: niet alles heeft een duidelijk start- en eindpunt. Een dorpszorgvisie maken is vaak een organisch proces. 

Nu je dit weet, vertellen we je meer over de aanpak om tot een visie te komen. Deze aanpak komt voort uit de ervaring van dorpen in Drenthe. Visievorming kun je zien als een vliegwiel (Lees over de Vliegwielaanpak in het boek: Hoe richt je een zwerm, Spaans, Van der Ploeg, Resink). Je probeert uit, je ontdekt wat wel en niet werkt en je probeert opnieuw uit. Het is een herhaaldelijk proces van vallen en opstaan. Een visie komt niet van de ene op de andere dag tot stand. Zeker als je samen op zoek wilt gaan naar wat werkt en wat niet werkt in jouw dorp, is ‘niet weten’ een gegeven. Geef het de tijd. Ga samen op ontdekkingstocht. Lees ook over de Dorpsvernieuwingsprijs van Witteveen. Witteveen weet als geen ander hoe je deze ontdekkingstocht vormgeeft.  

Citaat: “We zetten de schouders eronder en kijken waar het schip strandt” – Arno Klee uit Gasteren

Kies je voor een brede doelstelling? Zorg dan dat je gezamenlijk een stip op de horizon ziet. Want een brede doelstelling is niet altijd heel concreet. Dat kan verwarring scheppen over wat de bedoeling is en waar je naartoe wilt werken. Dat is niet erg, zolang je samen die stip op de horizon maar ziet. Hou dus voor ogen wat het dorp voor ogen heeft. Als je merkt dat dorpsgenoten veel afwijken van de gezamenlijke behoefte, stuur je bij. Realiseer je daarbij wel dat juist initiatieven en ideeën die gaandeweg ontstaan, voor verrassingen zorgen. Dat komt omdat je als dorp ruimte schept voor creativiteit. 

Om toch wat overzicht te houden, geven we in stappen weer hoe je aan de slag kunt met visievorming. In de praktijk zul je grotendeels je eigen pad volgen. De stappen, voorbeelden en methodieken in dit hoofdstuk geven handvatten om dat pad te vormen.

Citaat: ‘Wij hebben bewust gekozen voor een ‘vliegwielaanpak’, waarbij niet alles van tevoren is vastgelegd. We vragen mensen wel: wil jij een gesprek leiden of een kleine training geven. Dus natuurlijk bepalen we richting door zelf actie te ondernemen en niet op de bank te blijven zitten. Alleen weten we nog niet hoe we er precies komen. Je komt onderweg verrassingen tegen, dat is het mooie aan deze aanpak’. – Liesbeth en Roos uit Witteveen

Sterke methodieken

Ook als je al heel wat voor elkaar hebt gekregen in het dorp, ben je ooit ergens begonnen. Neem Gasteren bijvoorbeeld, zij haalden inspiratie uit een ander dorp. En gingen verder met ideeën die voor het eigen dorp toepasbaar waren.  

Kijkje bij de buren

Initiatieven in jouw omgeving kunnen helpen om je eigen initiatief verder te brengen. Ook helpt het bij de visievorming. Je ontdekt via voorbeelden wat in jouw dorp wel en niet haalbaar is. De initiatiefnemers van Gasteren Goed voor Elkaar hebben veel gehad aan ‘een kijkje nemen bij de buren’. Zo zijn ze bij buurdorpen Gees en Gasselternijveen op bezoek geweest. Een klein dorp als Gasteren is genoodzaakt om keuzes te maken gedurende het proces, want niet alles kan als je het doet met beperkte middelen en mensen. Soms is dat juist een kracht, wanneer je in de gaten hebt wat haalbaar is en wat niet.

Inschakelen enthousiaste en actieve personen

Het helpt als je op zoek gaat naar enthousiaste mensen in het dorp. Mensen die zich hard willen maken voor een belangrijk thema vertelt Arno Klee. 

Arno: ‘Je struint de omgeving van Gasteren af. Toen we als dorpshuis vijftig jaar bestonden, was daar Herman. Als een van de eersten was hij enthousiast voor het thema. Hij wilde graag meedoen met de organisatie. Elly is ook heel actief, vanuit haar werk heeft zij een grote interesse. Soms valt er iemand af. Heeft het te druk of ziet de toegevoegde waarde niet meer. Dat heb je ook en hoort erbij. Totdat iemand nieuw zich weer aanmeldt.’

2.2 Verkennen, dorpsgenoten eerst!

Dorpen die aan de slag gaan met dorpszorgvisies, gaan eerst op zoek naar bruikbare informatie uit het dorp. Vaak start een werkgroep met verkennende gesprekken om te inventariseren welke wensen en behoeften er zijn ten opzichte van een thema. Je kunt het net zo breed of kleinschalig aanpakken als je zelf wilt. Je keuze voor een gespreksaanpak hangt af van veel factoren. Hoe groot of klein is jouw dorp? Neem bijvoorbeeld de dorpen Gasteren en Gasselternijveen. Gasteren is een dorp met weinig inwoners. Gasselternijveen is veel groter. Deze dorpen kun je daarom niet vergelijken, beiden maken hele andere keuzes, alleen al op basis van inwonersaantallen. Welke mensen wonen er en hoe sluit je aan bij de cultuur van het dorp? Kortom: ieder dorp kiest zijn eigen vorm voor het verzamelen van informatie. 

Dorpsgenoten komen eerst! Dat is een veelvoorkomende kreet van dorpen als zij aan de slag gaan met zorg en welzijn. Vaak blijkt dat een bak aan kennis en kunde in het dorp zelf al aanwezig is. Te rade gaan bij elkaar levert dan ook bruikbare informatie op. Het is dus niet per definitie nodig om externen in deze fase mee te laten denken. Ook is het prettig om eerst samen met dorpsgenoten te bepalen welke richting je met elkaar op wilt. De basis voor planvorming in dorpen gaat over wat inwoners zelf belangrijk vinden. Met andere woorden: wat betekent een vraagstuk of thema voor het dorp en op welke manier wil ieder daar een bijdrage aan leveren. Vaak besluiten actieve bewoners om als vervolgstap partijen zoals de gemeente te betrekken bij de ideeën.

Sterke methodieken

Dorpen gaan op creatieve manieren het gesprek aan. Ieder op zijn eigen wijze, passend bij het dorp. Laat je inspireren door deze drie mooie voorbeelden.

Buurtgesprekken in Vledder

In Vledder zijn buurtgesprekken de kracht van het dorp. In het startstadium werd Vledder ingedeeld in tien buurten. Vervolgens vonden tien weken achter elkaar buurtgesprekken in de diverse buurten plaats. Gemiddeld kwamen er tussen de 25 en 30 buurtgenoten bij elkaar. De uitkomsten van de buurtgesprekken zijn gekoppeld aan beleidsinformatie, om de overlap en het verschil daartussen te toetsen. Buurtgesprekken zijn nog steeds een hot item in Vledder en worden herhaaldelijk ingezet om verschillende procesfasen te doorlopen. 

Citaat: ‘We hebben gekozen voor buurtgesprekken om de wisselwerking tussen de wijkvertegenwoordiger en buurtgenoten en tussen buurtgenoten onderling te stimuleren. De kracht van deze benadering zit in de uitnodiging aan dorpsgenoten om aan te geven wat ze belangrijk vinden. We brachten de behoefte in kaart, zonder correctie of te beoordelen of wat er gezegd werd klopte. Het ging ons erom de mensen te leren kennen en met elkaar te verbinden. We hebben de gemeente niet uitgenodigd om mee te doen aan de buurtgesprekken omdat we de ervaring hebben dat de gemeentelijke vertegenwoordigers direct reageren of iets al dan niet past in hun beleid. Daar waren we niet in geïnteresseerd. Het gaat ons om wat de inwoners er zelf van vinden.” – Cees Hesse uit Vledder

Methode Aan Tafel

In Witteveen introduceerde de initiatiefnemers een spraakmakende methodiek om het thema ‘Samen oud worden’ op een leuke en effectieve manier bij de kop te pakken. Gewoonweg inventariseren bij inwoners hoe men denkt over oud worden, dat leek niet zo goed te werken. Daarom besloten de initiatiefnemers het op een andere manier te doen. ‘Je wilt de vraag achter de vraag naar voren krijgen’ en dat lukt wanneer er vertrouwen is en verbinding in het contact ontstaat.
Zodoende is de initiatiefgroep aan de slag gegaan om met een nieuwe gesprekvorm te komen. Omdat eten verbindt organiseerde het dorp Witteveen in groepjes bij elkaar thuis eten. Een vrijwillige kok kookte een maaltijd voor een groepje zestig plussers. Tijdens het eten werd het gesprek aangewakkerd over: Hoe zestig plussers in het dorp aankijken tegen oud worden in Witteveen. Het ‘eten en praten’ beviel goed bij de dorpsbewoners. Het bleek dat een heleboel mensen bereid waren om op tijdelijke basis iets voor een ander te doen. Een andere conclusie uit de gesprekken was dat het thema ‘oud worden in Witteveen’ niet alleen over ouderen in het dorp gaat. Het thema raakt alle inwoners. 

Van sportdorp tot zorgdorp 

Na twee jaar als sportdorp te boek te hebben gestaan, besloot Grolloo het over een andere boeg te gooien. Een werkgroep sprak in de buitenlucht af, in een inspirerende omgeving waar alle ruimte ontstond voor inbreng van nieuwe ideeën. Terug in het dorpshuis presenteerde de werkgroep de ideeën aan 25 dorpsgenoten. Ook bood de werkgroep een fitnesstest aan: een laagdrempelige manier om eigen motivatie voor bewegen en sport aan te wakkeren. Als je deelnam aan de test, kon je ook persoonlijk in gesprek gaan over ‘hoe lekker zit je in je vel’. Volgens KNHM was dit een schot in de roos en een mooi voorbeeld voor andere dorpen om de eigen motivatie van inwoners aan te spreken.  
Tijdens een tweede bijeenkomst konden dorpsgenoten aangeven welk thema hun interesse wekte en waar zij verder mee aan de slag wilden.

2.3 Verdiepen, verbreden en aanjagen

Nadat de gesprekken zijn gevoerd en je de vele meningen uit je dorp hebt gehoord, is het tijd om de rode draad uit de gesprekken te halen. Welke thema’s komen vaak terug? Waar willen je dorpsgenoten meer aandacht aan besteden? Wat doet er nu daadwerkelijk toe? En waar is het tijd voor aanpassing en verandering? Een vervolgstap in het proces om tot een dorpszorgvisie te komen, is verdieping aanbrengen. Een manier daarvoor is om met mensen die zich hebben aangemeld door te praten over relevante thema’s in het dorp (ga ook eens in gesprek met Roelof Dilling uit Grolloo, hij weet je hier vast meer over te vertellen). Een andere manier is om de uitkomsten van gesprekken voor te leggen aan externen (zo deed het dorp Witteveen het). 

Bij het uitdiepen van de thema’s en de zoektocht naar wat het dorp belangrijk vindt, hoort ook kennis over de infrastructuur van je dorp. Begin klein en breng activiteiten en initiatieven in kaart die je kent uit je eigen dorp (0^de lijn). Vervolgens ga je op zoek naar informele en formele zorg- en welzijnsorganisaties (1^ste en 2^de lijn). In de dorpen Vledder (vraag Cees Hesse er eens naar) en noord Groningse dorp Usquert (Peter Suidman weet je hierover te vertellen) hebben ze dit goed in beeld gekregen. 

Je gaat ook op zoek naar: Wie zijn je connecties? Wie zijn kennispartners die de wensen uit het dorp verder brengen?   

Aanjagers in het dorp

In Witteveen kozen ze ervoor om met twee vrijwillige aanjagers (het DUO Naoberkracht) te werken. Grietje Oortwijn en Josina Wielink zijn ontzettend gepassioneerd om hun werk goed uit te voeren. Zij zijn het vertrouwde gezicht in het dorp en bewoners kunnen dan ook bij hen terecht voor allerlei vragen. Zo heeft dit DUO in een paar jaar tijd alle 18-jarigen en ouder bezocht in het dorp. En brachten in kaart wat bewoners voor elkaar willen betekenen. Naast het DUO is er ook de kopgroep Naoberkracht. De kopgroep legt verbindingen in het dorp, maar ook daarbuiten. De kopgroep is aanjager van het denk- en doeproces – zo noemen Liesbeth en Roos het (beiden lid van de kopgroep). Zo zijn er verschillende taken in het dorp belegd om te zorgen dat het gesprek blijft leven en contacten tussen dorpsgenoten ontstaan. In andere dorpen, zoals Vledder zie je ook dat de aanjagers een belangrijke rol hebben om het initiatief in beweging te brengen.
Wie kan in jouw dorp de functie van aanjager bekleden? Ben je bijvoorbeeld een echte netwerker. Ben je goed in het leggen van verbindingen en neem je veelal het initiatief en zorg je ervoor dat het enthousiasme aanwakkert? Dan ben jij mogelijk die aanjager die het dorp nodig heeft.  Meer weten over het aanjagen van een proces? Lees erover in het boekje van Witteveen.

Sterke methodieken

Klankbordgroep van Vledder

Vledder sprak zo’n 300 mensen. Een klankbordgroep werd speciaal in het leven geroepen om door te praten over de bevindingen. 26 mensen in de leeftijd van 25 tot 83 jaar meldden zich om deze verdiepingsslag te maken. De klankbordgroep ging aan de slag met de vraag: ‘Hoe waarderen de inwoners hun woon-leefomgeving en welke voorzieningen zijn er (bijvoorbeeld brandweer, wijkagent, winkels, sporthal en -velden).’ De bijeenkomsten resulteerden in een actieplan met een uitwerking van de bevindingen, een zorgvisie Vledder en een infrastructuuranalyse. 

Verantwoording afleggen aan alle inwoners

Het is belangrijk dat inwoners te allen tijde eigenaar blijven van het proces en de zoektocht naar een geschikte aanpak. Een manier om te zorgen dat dorpsgenoten actief betrokken blijven, is regelmatig terugkoppelen (Lees meer over betrokkenheid in kopje 3.3). Vledder doet dit in de jaarlijkse ALV. Voor alle belangrijke beslissingen wordt verantwoording afgelegd aan dorpsgenoten. De buurtgesprekken zijn door de jaren heen herhaald. En tijdens de ALV werd steeds aan de leden gevraagd of de voorgenomen acties pasten bij het beeld van de inwoners. In de dorpen Gees en Gasteren worden dorpsgenoten betrokken door het jaarlijkse verslag dat beschikbaar is voor alle bewoners uit het dorp

Citaat: ‘In 2017 hebben we, opnieuw aan de hand van buurtgesprekken, een visie op levensloopbestendig wonen opgesteld. Dit gebeurde nadat duidelijk werd dat het gebrek aan een zorgvoorziening in het dorp mensen ertoe bracht naar elders te verhuizen. De woningvoorraad in het dorp was niet meer afgestemd op de veranderende woonwensen van dorpsgenoten. Dit heeft geresulteerd in de bouw van woon-zorgcentrum De Borgstee, dat we in februari 2021 in gebruik hebben genomen.’ – Vledder

Kracht van de persoonlijke benadering

Witteveen doet het zo: ‘Wat niet werkt, is een oproep plaatsen. Daar komt geen kip op af. Het gaat echt om de persoonlijke benadering, waarbij je zegt: ik heb de indruk dat jij het kan en het leuk vindt om mee te doen. 

Het gaat er ook om dat je iedere keer weer creatief bent. Thema’s in te leiden via spel en succesmomenten te vieren. Daar hebben mensen het nu nog over. We hebben mensen ook hun eigen maaltijd mee laten nemen naar een bijeenkomst. Dat doen we regelmatig, want dat werkt zo verbindend.’

Vries doet het zo: ‘Je wilt er graag voor alle inwoners zijn. De praktijk wijst soms anders uit. Je komt er bijvoorbeeld als buitenstaander niet gemakkelijk tussen. In Vries doen we het anders. De deur staat daadwerkelijk open voor iedereen. Mensen die in de buurt zijn, nieuwsgierig raken of een kijkje komen nemen… daar stappen we op af. Een van onze vrijwilligers is gastvrouw en zorgt dat mensen zich welkom voelen.’

3. AAN HET WERK MET JE VISIE

Grip krijgen op het proces, een verkenning doen in het dorp en onderwerpen uitdiepen: dat heb je nu onder de knie. Dat is mooi, want na het volgen van deze stappen heb je aardig zicht op waar jij met jouw dorp heen wilt. Met andere woorden, je dorpszorgvisie ligt klaar. Hoe nu verder? Je bent immers niet voor niets aan de slag gegaan met het vormen van een visie.
In veel gevallen is een visie een onderlegger voor een activiteitenplan, een initiatief of gezamenlijke toekomstwens. Ben jij aan de slag gegaan met een visie omdat je vooral zicht wilde krijgen op wat er leeft in het dorp? Dan kan het zijn dat jouw reis hier eindigt. Of mogelijk wil je op een ander moment aan de slag en pak je dan je visie uit de kast.

Besluit je om op dit moment door te pakken? Dit hoofdstuk komt goed van pas bij de uitwerking van je plannen. Het helpt je bij de zoektocht naar een geschikte organisatievorm. Het geeft je inzicht in financieringsmogelijkheden. En in hoe je de juiste mensen op het juiste moment kunt inschakelen. Lees dit hoofdstuk ook als je wilt weten hoe je betrokkenheid in het dorp kunt vergroten.

3.i Organiseer je initiatief

Je bent nu zo ver gekomen dat het prettig is om jouw visie, ideeën en actieplannen in een organisatievorm te gieten. Want door een en ander handig te organiseren, kun je jouw activiteiten gemakkelijk vormgeven.

Sterke methodieken

Organisatievorm in Gees: Wisseling Coördinator van Dienst

Gees stelde een flyer op voor dorpsbewoners met informatie over de doelstelling en werkwijze. Aan de flyer was een korte vragenlijst gekoppeld en een oproep om je aan te melden als vrijwilliger. De bewoners kregen de informatie persoonlijk overhandigd. Een paar vrijwilligers gaven zich direct op en werden gekoppeld aan iemand uit het dorp. Kort daarna werd de coöperatie opgericht en werden de statuten vastgesteld. Deze vorm kozen ze vanwege het permanente karakter van het initiatief.
Bestuursleden van de coöperatie zijn om de beurt Coördinator van Dienst (CvD). De CvD’s kregen een duidelijke functieomschrijving, zodat duidelijk is wat wel en wat niet bij hun taken hoort.
Ieder weekend wisselt het werktasje van eigenaar. In het werktasje zitten een mobiele telefoon en een werkmap. De werkmap bevat een bundeling van alle werkdocumenten en flyers die gaandeweg zijn ontwikkeld. In het logboek worden bevindingen en bijzonderheden opgeschreven. Als een hulpvraag langdurend is, formeren ze een groepje vrijwilligers dat zorgdraagt voor de binnengekomen vraag. Zo zorgen ze ervoor dat vrijwilligers niet overvraagd worden.

Klankbordgroep als forum in Grolloo

In Grolloo is een klankbordgroep in het leven geroepen dat dient als forum. Allerlei onderwerpen worden voorgelegd aan de klankbordgroep, zoals het architectenplan en de woonplannen. Door de diverse samenstelling van de klankbordgroep zijn alle functies en professies vertegenwoordigd. Zo zijn inwoners met een zorgachtergrond, het bestuur van het dorpshuis, bestuur van dorpsbelangen en de huisarts uit Grolloo onderdeel van de klankbordgroep. Gezamenlijk vormen de klankbordgroepleden een afvaardiging van het dorp. Regelmatig toetsen de dorpsbewoners of hun missie en visie nog aansluiten bij de wensen en ontwikkelde activiteiten in het dorp.

Citaat Grolloo: ‘Je eigen dorpsvisie helpt om je lijn en doelstellingen te kunnen blijven uitvoeren.’

Meedoen omdat je een ander kunt helpen

Op iedere plek ter wereld heb je dragende en leunende schouders. Beide zijn van waarde binnen het initiatief Plaats de Wereld en ze wisselen elkaar af. Plaats de Wereld is een plek om zinvol bezig te zijn. De mensen die er komen, voelen de vrijheid om hun eigen creatieve inbreng te geven. Iedereen brengt iets van waarde in, in het eigen tempo en op basis van eigen kwaliteiten. ‘Mensen doen mee omdat zij een ander kunnen helpen.’ Andersom krijgen mensen daar iets voor terug: dankbaarheid, voldoening of zelf een steuntje in de rug.

De kracht van kleinschalig organiseren

Dorpsinitiatieven vinden het prettig om van elkaars bestaan te weten. Je kunt van elkaar leren, ook buiten de gemeentegrenzen. Toch kiezen de dorpen in Midden-Drenthe voor uitwisseling binnen de gemeente. Want zij vinden vooral een kleine, lokale opzet goed werkbaar. Het contact voelt laagdrempelig en je weet elkaar snel te vinden. Een aantal dorpen in Midden-Drenthe is aangesloten bij de organisatie Dorpszorg. Dit project is een samenwerking tussen dorpen en organisaties, met als doel verbindingen te leggen tussen de formele en informele zorg. Medewerker Plattelandsontwikkeling Margret Wieldraaijer is onderdeel van dit project en sluit zich aan bij wat dorpen in Midden-Drenthe vertellen. ‘Er is vaak al veel diversiteit in één gemeente, daarom is een grotere opzet niet altijd nodig.’ Margret raadt andere gemeenten aan om ook aan te haken bij een bestaande (dorps)structuur. Zij is blij met het project Dorpszorg. Want deze manier van uitwisselen werkt en het contact komt gemakkelijk tot stand.

3.2 Verbind informele en formele zorg (en hoe!)

Vrijwilligers en professionals kunnen elkaar versterken. Vrijwilligers zijn deskundig op dorpsniveau, weten vaak wat er speelt en hebben veel in huis om te organiseren. Professionals zijn specialist in hun vakgebied, kunnen landelijke kennis meebrengen of aanhaken wanneer een situatie raakt aan de zorg. Als je informele en formele zorg met elkaar verbindt, kun je meer voor elkaar krijgen.
Voor dorpen is het vaak een zoektocht. Wat past bij het dorp en de vrijwilligers? Wanneer kun je een zorgvraag beter overlaten aan zorgprofessionals? Om niet op elkaars stoel te gaan zitten en oog te blijven houden voor ieders kwaliteiten, helpt het om goed af te stemmen met elkaar. 

Deze paragraaf geeft jou inzicht in hoe je informele en formele zorg optimaal met elkaar kunt verbinden. De voorbeelden en ervaringen van de dorpen Witteveen en Gees helpen je in dit hoofdstuk op weg om voor jouw initiatief een juiste vorm te vinden.

Roos en Liesbeth uit Witteveen: ‘Je denkt na over welke mensen uit het dorp het leuk vinden om met het thema zorg en welzijn aan de slag te gaan. We richten ons ook niet te veel op zorg, maar juist op het welzijn van iedereen. We willen niet op de stoel gaan zitten van de zorg, we doen wat bij ons past. En meer ook niet.’

Sterke methodieken

Aansluiten bij WelWoZo (en ander) overleg

Witteveen voert veel gesprekken met het welzijnswerk. ‘Om te zorgen dat we goed blijven afstemmen, hebben we goede contacten met het gemeentelijke Welzijn, Wonen en Zorg (WelWoZo) overleg. Ook het dorpenoverleg helpt Witteveen en de vrijwilligers om onderscheid te blijven maken tussen waar we zelf verantwoordelijk voor zijn en wat bij professionals thuishoort’. Het is belangrijk om met jouw initiatief niet alleen bekend te zijn bij uitvoerende professionals (cliëntondersteuners), maar ook op een ander niveau naamsbekendheid te creëren. Directeur/bestuurders weten precies waar het dorp Witteveen zich mee bezighoudt en kunnen op die manier erkenning geven en invloed uitoefenen. Door regelmatig aan te sluiten bij overleggen met formele zorgprofessionals houdt Witteveen de verbinding.

Citaat: ‘Het is prettig dat professionals de bereidheid hebben om aan te schuiven en verschillende zienswijzen op tafel te leggen. Zo houden we elkaar scherp en leren we van elkaar’ – Roos en Liesbeth uit Witteveen

Niet alleen nadruk op zorg!

Witteveen en Gees: ‘Wat ik zo belangrijk vind, ook voor dorpen die aan de slag willen met het thema, is dat de nadruk niet alleen ligt op zorg.’ Juist voor welzijn, het preventieve werken, mag oog zijn. Het gaat dus om tweerichtingsverkeer. Het dorp heeft oog voor preventie. En de zorg ligt bij de professional. Het snijvlak tussen beide is natuurlijk dun, dus soms begeef je je iets meer op het vlak van de zorg en de professional begeeft zich soms op het vlak van preventie.

Dorpsgenoten zijn deelgenoot  

Naast dat er nauwe lijntjes zijn met professionals, zorgt Witteveen ook dat er aansluiting is met dorpsgenoten. Dat doet het initiatief door dorpsgenoten bij iedere ontwikkeling te informeren en te betrekken bij het proces. ‘Dat is belangrijk, anders krijgen dorpsgenoten het gevoel dat ze geen deelgenoot meer zijn. Dorpsbelangen heeft een essentiële rol in het onderhouden van contact met de inwoners.’ (Witteveen)

Krachtig netwerk van mensen in Gees

In Gees zorgen de vrijwilligers ook voor goede verbindingen met diverse partijen. Zo heeft Gees jaarlijks overleg met zorgaanbieders van het Gezondheidscentrum Oosterhesselen. De werkgroep is goed uitgerust en divers samengesteld: aangehaakt zijn een lid van Provinciale Staten Drenthe, een welzijnsmedewerker, een beleidsmedewerker in de zorg, de voorzitter en een algemeen lid van Plaatselijk belang Gees en een lid van de activiteitencommissie. Er zijn in Gees contacten gelegd met professionele zorgverleners zoals huisartsen en fysiotherapie en er is contact met de Herbergier, een instelling voor dementerenden. Zo wordt een krachtig netwerk van mensen samengesteld die elkaar gemakkelijk weten te vinden

‘We nodigden een wethouder en een hele ‘kaartenbak’ aan ambtenaren uit bij onze bijeenkomsten, zo werden zij ook deelgenoot van het proces.’ – Witteveen

‘We hebben eigenlijk met meerdere lagen contact, wat ook onze kracht is.’ – Witteveen

3.3 Iedereen doet mee?!

In deze paragraaf lees je alles over hoe je mensen betrekt bij jouw initiatief en enthousiast maakt om mee te doen. Als het goed is, heb je al wat voorwerk gedaan bij het ontwikkelen van jouw dorpszorgvisie. Want door in gesprek te gaan met mensen over hun wensen en dromen voor het dorp, heb je jouw dorpszorgvisie kunnen bepalen. Denk dus nu niet dat je helemaal vanaf nul mag beginnen. Het kan zijn dat het even geleden is dat je een groep mensen bij elkaar bracht. Deze groep is vast en zeker bereid om nog eens mee te denken. Of beter nog: mee te doen. Dus vraag hen gewoon weer. Probeer niet te veel voor mensen in te vullen en te denken ‘Pietje’ heeft vast geen tijd. Ook als ‘Pietje’ geen tijd heeft, krijg je misschien inzicht in welke mogelijkheden er voor hem wél zijn op een ander moment. Je krijgt vaker een JA dan je denkt.  

Ook kun je rekening houden met wat je van iemand vraagt. Ligt jouw vraag in het verlengstuk van iemands kwaliteiten, dan zal diegene sneller zin hebben om zich in te zetten voor jouw vraag. 

Weet jij nog welke mensen bevlogen zijn over het thema? Wie heeft goede ideeën of concrete dromen voor het dorp? Dat zijn waarschijnlijk mensen die weer enthousiast zullen worden. Het zijn de ‘trekkers’ van jouw initiatief. 

Een klein groepje bevlogen mensen kan een belangrijke motor zijn om meer betrokkenheid te vinden voor jouw initiatief. Zorg dat je iedereen die mee wil doen, goed hoort en dat zij verantwoordelijkheid en zeggenschap krijgen over de uitvoering. Besteed aandacht aan het uitdragen van jouw initiatief en vraag de mensen die interesse hebben om anderen ook te vertellen over jullie visie. Sluit daarbij niemand uit. Ook gekke of in jouw ogen niet realiseerbare ideeën zijn welkom. Vraag jezelf niet af wat niet kan, maar zoek vooral naar: wat kan wel? En hoe gaan we dit organiseren?

Sterke methodieken

Op zoek naar wat mensen enthousiasmeert in Witteveen

‘We gingen op zoek naar mensen die enthousiast werden van de thema’s die we aansneden én naar mensen die vanuit hun beroep interesse hadden. Daardoor waren er best veel mensen die mee wilden doen. Ook vonden we het belangrijk om vanuit eigen kwaliteiten te werken. Iedere keer als we mensen vroegen zich in te zetten voor ideeontwikkeling hadden we daar aandacht voor.’

Het collectieve in onze werkwijze

Witteveen: ‘Wat wij echt willen benadrukken is ‘het collectieve’ in onze werkwijze. We hebben directe lijnen met dorpsbelang en naoberkracht. Je laat aan het dorp zien wat je doet. En je gaat direct aan de slag, want als zaken blijven liggen wordt het niets. Zo houden mensen ook het vertrouwen in de activiteiten.’

Citaat Arno Klee: ‘In Gasteren voerden we uitgebreid het gesprek met inwoners. Zo inventariseerden we de behoefte. Je probeert op deze manier iets op te zetten voor de bewoners en niet voor jezelf.’

Nadenken over inclusiviteit

Het initiatief Plaats de Wereld sluit geen mensen of groepen uit. De initiatiefnemers uit Vries willen er daadwerkelijk voor iedereen zijn. ‘Werken in de tuin leek ons een laagdrempelige activiteit waar zowel jonge mensen als ouderen inbreng in konden hebben.’ Alle leeftijdsgroepen betrekken bij de tuinactiviteit bleek wel lastiger dan verwacht. Ouderen wilden rechte paden. Jongeren wilden juist geen structuur, niet te veel vastigheid. Het was dus voor de initiatiefnemers zoeken naar een goede balans in alle verschillende wensen. 

‘Natuurlijk komen mensen ook af op de cultuur, de uitstraling van Plaats de Wereld en de visie achter ons initiatief. Maar bij aanvang van de initiatieven hebben we goed nagedacht over het aanbod en bij welke activiteiten mensen zullen aanhaken. We wilden ook mensen bij elkaar brengen die niet vanzelfsprekend bij elkaar komen. Je leert dan van en over elkaar en over grenzen te kijken. Daar droegen we onder meer aan bij met onze workshops. De deelnemers kregen daarin iets mee over andere culturen, maar bijvoorbeeld ook over vergeten technieken. 

De initiatiefnemer: ‘Dat ‘ons’ begon met mijn vrouw en mij. Inmiddels is het van ONS allemaal.’

3.4 Hulp nodig? Zoek mensen en middelen!

Kom je er zelf even niet meer uit? Ga dan op zoek naar hulpmiddelen. De juiste mensen en middelen kunnen je op het juiste moment precies dát geven wat nodig is om verder te komen. Het is belangrijk om je hulpvraag goed helder te hebben voordat je iemand of iets inschakelt. Ben je bijvoorbeeld op zoek naar meer vrijwilligers voor je initiatief? Dan kan het geen kwaad om samenwerking te zoeken met de plaatselijke kerkgemeenschap. In veel gevallen heeft de kerk de beschikking over een groot vrijwilligersbestand en kun je beter samen optrekken dan dat je beide in dezelfde vijver vist. Ook op het gebied van activiteitenorganisatie zou je eens om je heen kunnen kijken. Wat bestaat er al in jouw dorp? En welke initiatieven kunnen elkaar versterken? Soms hoef je niet ver te zoeken, omdat er dichtbij al heel veel aanwezig is. 

Een andere partij die jouw initiatief kan ondersteunen, is de gemeente. Vaak zijn er via de gemeente potjes of budgetten beschikbaar waar jij een beroep op kunt doen om jouw initiatief verder te brengen. En niet alleen dat. De gemeente heeft veel kennis en kunde in huis om met je mee te denken, op het gebied van ruimtelijke ordening, sociale vraagstukken of regelgeving.
Bovendien is het contact met de gemeente een manier om je initiatief op de kaart te zetten. Vraag er dus gerust aandacht voor. De gemeente mag waardering hebben voor je initiatief. Met welke wethouder of ambtenaar heb jij te maken? Vaak is er ook een contactpersoon via de gemeente die zich inzet voor de dorpen: een contactambtenaar of dorpencoördinator. Vergeet de gemeente niet uit te nodigen bij belangrijke evenementen in het dorp. 

Als jij met het thema zorg en welzijn bezig bent, is contact met het welzijnswerk of een Sociaal Team bij jou in de regio een slimme optie. Zij komen achter de voordeur bij mensen en hebben het kwetsbare netwerk vaak goed in beeld. Het opbouwwerk heeft contacten in de buurt. Het zal je vast niet ontgaan zijn dat zij zo nu en dan ook bij jou in de buurt iets organiseren.  

Als je nieuwe inspiratie zoekt, kun je ook je grenzen verleggen. Bijvoorbeeld door op zoek te gaan naar een initiatief elders in Nederland. Welke overeenkomsten heeft dit initiatief met dat van jou? Hoe hebben zij lastige knelpunten en vraagstukken aangepakt? En wat kun jij gebruiken van hen, zodat je niet opnieuw het wiel hoeft uit te vinden? In het dorp Vries hebben initiatiefnemers hun grenzen zelfs letterlijk verlegd naar Afrika. Reiservaringen en interesse in andere culturen kunnen je ontzettend veel nieuwe inspiratie geven voor jouw eigen initiatief. Wie weet ken je iemand die elders in de wereld bezig is met zorgdragen voor zijn/haar omgeving. Organiseer dan een moment om uit te wisselen. 

Vergeet ook niet dat ervaren procesbegeleiders bij de BOKD met jou mee kunnen kijken en je op weg kunnen helpen om stappen te zetten. Als je doorscrolt naar hoofdstuk 5, vind je nog veel meer informatie over mensen en organisaties die jij kunt inzetten in jouw dorp. 

Sterke Methodieken

Samenwerking met kerken

Gees en Vries hebben tijdens de ontwikkeling van hun initiatief de samenwerking opgezocht met kerken in de omgeving. Vries werkt bijvoorbeeld samen met de protestantse kerk.  Onder de naam ‘Gees Verbindt’ werken Nei Naoberschap Gees, de Gereformeerde Kerk, de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt en de Hervormde Kerk in Oosterhesselen samen op het gebied van activiteiten voor inwoners van het dorp Gees en omgeving, onder het motto Niet praten maar doen.

Aanhaken bij lopende activiteiten

Gees: Nei Naoberschap in Gees zoekt continu waar ze kunnen aanhaken bij lopende activiteiten. Bijvoorbeeld de activiteit ‘samen eten’ in gebouw Pluspunt van de Gereformeerde Kerk wordt geregeld samen opgepakt. Inmiddels is het buurdorp Zwinderen ook onderdeel van Nei Naoberschap Gees en breiden de activiteiten zich langzaamaan uit.

Samenwerking met gemeente en welzijnswerk

Het dorp Gasteren heeft vanaf de start de gemeente Aa en Hunze op de hoogte gehouden van hun plannen. Arno Klee is voorzitter van Stichting Dorpshuis Gasteren en zorgt voor korte lijnen. ‘De gemeente zei: ‘We staan welwillend tegenover Gasteren Goed voor Elkaar.’ Het initiatief valt onder Vitaal platteland. En dus hielp de gemeente ons, ook met een klein startkapitaal.’ Stichting Impuls is de organisatie die de uitvoering doet van de sector Welzijn in de gemeente Aa en Hunze. Impuls ondersteunt de huiskamer in Gasteren. Er is een activiteitenbegeleidster vanuit Impuls aangesteld. Zij organiseert activiteiten in de huiskamer. Ook kon Gasteren Goed voor Elkaar via Impuls gebruikmaken van financiële mogelijkheden van het Oranjefonds. Omdat het initiatief inmiddels een vereniging is, kan zij nu als rechtspersoon zelfstandig subsidies aanvragen.
Het initiatief Plaats de Wereld in Vries heeft goede ervaringen in de samenwerking met de Sociale Teams in Tynaarlo. 

Kennis uit andere culturen meenemen naar lokale community

De initiatiefnemers van Plaats de Wereld vertellen dat zij door hun reizen veel culturen hebben leren kennen. De kennis die je opdoet op andere plekken op de wereld kun je meenemen en integreren in jouw visie en werkwijze. ‘Je ontdekt bijvoorbeeld dat mensen in Afrika heel anders met elkaar omgaan dan mensen in Nederland’. Het collectief, zorgen voor elkaar, doet er in Afrika veel meer toe. Mensen zijn enorm betrokken bij elkaar. Het liet de initiatiefnemers iedere keer weer zien hoe belangrijk het is om mensen samen te brengen. Het ‘community’ gevoel is opgenomen in de structuur van Plaats de Wereld.

4. Survivaltips

Welke survivaltips heb je voor dorpen die aan de slag gaan met een dorpszorgvisie? Dat vroegen we, speciaal voor jou, aan dorpen met ervaring. Hun tips hebben we verzameld. Gebruik ze als checklist, als je het even niet meer weet. 

• Ga op zoek naar mensen in jouw dorp die binding voelen met het thema dat je wilt agenderen.

• Zorg dat je als dorp regie blijft houden en je ambities volgt.

• Laat je niet leiden door tegenslagen of door organisaties die andere prioriteiten vooropstellen.

• Ga niet te veel zitten op zorg maar betrek ook welzijn bij je aanpak om tot een visie te komen. 

• Investeer in relaties en zorg dat je een infrastructuur creëert waarbij je alle partijen aan boord hebt.

• Laat dorpsgenoten voortdurend onderdeel zijn van het proces, zodat ze eigenaarschap voelen.

• Timmer niet alles van tevoren dicht, maar ga organisch te werk: dat zorgt voor creativiteit en positieve verrassingen onderweg.

• Het is belangrijk om eerst andermans wensen te verkennen voordat je zelf conclusies trekt. 

• Zoek naar aanknopingspunten en zet in op kwaliteiten, zodat mensen gemakkelijk aanhaken. 

• Zoek in je dorp naar de juiste benaming van termen en naar wat past bij de gemeenschap. 

• Ga op zoek naar wat het dorp bindt. Als mensen trots zijn, zit je op de goede weg.

• Het begint met luisteren. Wat willen mensen nu precies? En toets voortdurend bij anderen of zij je nog volgen.

• Zoek naar activiteiten en werkvormen die aansluiten bij jouw dorp. 

• Kom je barrières tegen? Geloof in je idealen, zet door en hou vol om je initiatief te realiseren. 

• Meetinstrumenten kunnen helpen bij het verkrijgen van financiering. 

• Vraag je zo nu en dan even af: wat is ons doel en voldoen we daar nog aan?

5. Meer informatie en inspiratie

Dit hoofdstuk staat boordevol informatie en inspiratie. Je vindt hier voorbeelden uit de omgeving, literatuur en inspiratieboekjes. Ook geven ervaren dorpen tips over welke tools en mensen je onderweg goed kunt inzetten. Ben je nieuwsgierig geworden? Blader er rustig doorheen.

5.1 Deze partijen kunnen je ondersteunen

BOKD

BOKD is hét Drentse netwerk van en voor actieve, zorgzame en duurzame dorpen en dorpshuizen. De BOKD komt op voor de belangen van inwoners uit.  BOKD is partner van dorpsorganisaties en ondersteunt hen bij het inhoud en vorm geven aan hun rol als spin in het web van de dorpsgemeenschap. Zij ondersteunt waar mogelijk alle initiatieven van vrijwilligers in dorpen en buurten die zich inzetten voor een leefbare, zorgzame en duurzame woon- en leefomgeving. Zij zet deskundigheid in en verbindt initiatieven; zij zet aan tot kennisdeling van initiatieven onderling. www.bokd.nl

NLZVE

Het landelijke netwerk Nederland Zorgt Voor Elkaar bestaat uit bewonersinitiatieven die zich bezighouden met welzijn, wonen en zorg. Het netwerk doet onderzoek naar deze thema’s en deelt kennis en ervaringen. Bewonersinitiatieven kunnen zich aansluiten bij het netwerk op landelijk niveau. Neem een kijkje op www.nlzorgtvoorelkaar.nl en kijk wat het netwerk voor jou kan betekenen.

Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners

LSA is samen met onder andere de BOKD het project Betrokken Buurten tegen Eenzaamheid gestart. Meedenkers staan klaar om samen met jou en je dorpsgenoten op zoek te gaan naar antwoorden op jullie vragen. Ben je benieuwd naar dit initiatief en wil jij je graag aanmelden met jouw vraag? Ga naar https://www.lsabewoners.nl/zorg/betrokken-buurten-tegen-eenzaamheid/

KNHM

KNHM is een ervaren partij die ondersteunt bij het versterken van je initiatief. Soms groeit een klein initiatief in sneltreinvaart uit tot iets groots. Dan is er meer nodig dan het enthousiasme en de mensen die bereid zijn om te helpen. Jouw initiatief is dan net als een bedrijf. Als het ‘bedrijf’ groeit, kun je soms capaciteit of middelen missen om jouw plannen verder te brengen. KNHM ondersteunt bewonersbedrijven hierin en denkt graag mee op dat vlak. Ga naar www.knhm.nl voor meer informatie.

Drenthe Gezond

Drenthe Gezond is onderdeel van het projectprogramma Drenthe beweegt. In Drenthe zijn veel projecten gericht op gezondheid. Drenthe Gezond zorgt dat deze met elkaar in verbinding komen. Drenthe Gezond werkt actief samen met partijen als GGD, CMO STAMM en Zorgbelang Drenthe. 

CMO STAMM

CMO STAMM is een kenniscentrum voor sociaal-maatschappelijke vraagstukken in Groningen en Drenthe, gespecialiseerd in onderzoek en advies. De BOKD trekt geregeld samen op met CMO STAMM, onder andere in het Netwerk Zorgintiatieven in Drenthe. Meer weten? www.cmostamm.nl. en www.drentsezorginitiatieven.nl.

Zorgbelang Drenthe

Zorgbelang Drenthe is een partij die zich bij uitstek inzet voor de zorg en cliëntervaringen in de zorg. Deze organisatie helpt bij het verbeteren van de zorg en biedt hulp aan inwoners om gezondheidsvaardigheden te verbeteren. Kijk voor meer info op www.zorgbelang-drenthe.nl.

Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN)

Het HANNN werkt hard aan Meer Gezonde Jaren in Noord-Nederland. De stichting is specialist op alle terreinen van gezond oud worden en gaat coalities aan op het vlak van gezond wonen, sport en bewegen, zorg dichtbij, gezonde voeding en gezonde vaardigheden. Ga naar www.hannn.eu als je meer wilt weten!

Kracht van de Veenkoloniën

Kracht van de Veenkoloniën stimuleert de ontwikkeling van bewonersinitiatieven en activiteiten die bijdragen aan een betere gezondheidstoestand in de Veenkoloniën. Zij gaat uit van de eigen kracht van initiatieven en heeft de ambitie bewonersinitiatieven en krachtenbundelingen de komende jaren te versterken. Bewonersinitiatieven in de Veenkoloniën kunnen een beroep doen op Kiem- en zaaigeld. Dit is een laagdrempelige subsidie voor het opstarten of door ontwikkelen van een initiatief. De bewonersraad (= AANGEPAST) is een bewonersgroep die zich inzet voor KvdVK en zij organiseert onder andere themabijeenkomsten voor inwoners uit de Veenkoloniën. Ga voor meer informatie naar www.krachtvandeveenkolonien.nl.

5.2 Inspiratie uit dorpen

Zo kuj ’t ok doen! Nei Naoberschap in Gees

Gees gaf nog niet zo lang geleden een boek uit, waarin zij al haar processtappen beschreef. Ook de hobbels en de tegenslagen lees je in dit boek. Het is toegankelijk, rijk aan ervaringen en met oog voor bewoners en het proces geschreven. Het boek is in samenwerking met de gemeente Coevorden tot stand gekomen. Benieuwd naar de ervaringen uit Gees? Lees verder en klik op de link.

Werkwijze Naoberkracht Witteveen

Naoberkracht Witteveen vatte haar werkwijze samen in een placemat. Overzichtelijk geeft Witteveen weer hoe zij is gekomen van idee tot resultaat. Ook haar uitdagingen en inzichten verwerkte ze in de placemat. In één oogopslag ben je een heel stuk wijzer. Klik hier om naar de tool te gaan. 

Naoberkracht Witteveen vatte daarnaast haar activiteiten samen in een pdf-bestand. En het dorp is berucht om het kaartenbaksysteem: een methode om van alle inwoners in het dorp te weten wat ze voor een ander willen betekenen of waar ze hulp bij willen.

De toekomst van Nabuur Vledder

In april 2015 startten vrijwilligers in Vledder met het initiatief Nabuur. Haar bevindingen deelt Vledder graag met ons. Ze zijn te lezen in de pdf De toekomst van Nabuur Vledder.

Keukentafelaanpak Boerakker

In het Groningse dorp Boerakker kozen de dorpsbewoners voor de methodiek ‘keukentafelgesprekken’. Vereniging Groninger Dorpen hielp daarbij. In het dorpshuis werden vijf avonden georganiseerd waar bewoners de gelegenheid kregen hun wensen te uiten. Het was een geslaagd project. Zo’n 120 dorpelingen deden mee. Benieuwd hoe Boerakker dit deed? Ga naar www.boerakker.eu.nl of neem contact op met Nienke Vellema van Groninger Dorpen.

Deel-Droom-Doe sessies in Losdorp en Garmerwolde

In de Groningse dorpen Losdorp en Garmerwolde werden Deel-Droom-Doe sessies in het dorpshuis georganiseerd. Om samen met dorpsgenoten tot nieuwe ideeën te komen en zorgzame initiatieven te ontwikkelen. De methodiek die Groninger Dorpen ontwikkelde, heeft als doel dat inwoners enthousiast worden over de onderwerpen die bij het dorp passen en die aansluiten bij de energie van de inwoners. Er wordt vrij geassocieerd en de mooiste ideeën worden als favoriet bestempeld.
De creatie volgt in een tweede bijeenkomst: de procesbegeleider gaat samen met het dorp op zoek naar kansen en commitment voor de meest aansprekende thema’s.

Rondetafelgesprekken in Usquert

Het Noord-Groningse dorp Usquert organiseerde rondetafelgesprekken over de thema’s zorg, welzijn en noaberschap.  Kenmerkend van deze rondetafelgesprekken zijn de zorgvuldig samengestelde gespreksgroepen. Per groep is een selectie van leeftijdsgroepen en achtergronden van inwoners gemaakt, met oog op diversiteit. Het doel van de gesprekken is te komen tot gezamenlijke nieuwe inzichten en vernieuwende denkwijzen. Het blikveld van inwoners wordt tijdens de rondetafelgesprekken verbreed en er ontstaat ruimte voor verandering en ontwikkeling.

Dorpsvernieuwingsprijs Esbeek

Esbeek won de dorpsvernieuwingsprijs. Dorpsbewoners richtten een coöperatie op om de vergrijzing van het Brabantse dorp tegen te gaan. Zij weten goed hoe je het contact legt met de gemeente en voelen zich een volwaardig partner van de gemeente. Doordat bewoners lid zijn van de coöperatie is de betrokkenheid in het dorp groot. Meer weten? Ga naar www.esbeek.eu. 

Hollandscheveld Verbindt

In Hollandscheveld kozen dorpsgenoten voor één aanspreekpunt in het dorp: de dorpsondersteuner. De dorpsondersteuner legt laagdrempelig contact en zoekt verbindingen tussen dorpsbewoners en activiteiten. Hollandscheveld is bereid om haar flyer te delen met ons en iedereen die nieuwsgierig is naar het initiatief.

Dorpszorg methodiekbeschrijving

De dorpen die bij Dorpszorg Midden-Drenthe zijn aangesloten, pakken allerlei thema’s op. Ieder dorp heeft haar eigen voorkeuren en wensen. Dorpszorg heeft daarom in Midden-Drenthe een gedachtenkaart ontworpen. Door met dorpsgenoten en partijen de gedachtenkaart in te vullen, worden wensen zichtbaar. Klik op het voorbeeld om de gedachtenkaart te bekijken.

Zorgzame Dorpen Groningen

Zorgzame dorpen is een groeiend netwerk in Groningen. Zo’n 150 dorpen bundelen hun krachten, ondersteunen en inspireren elkaar en wisselen uit. Hun zorgzame initiatieven zijn divers en veelzijdig. Initiatiefnemers organiseren ontmoeting en activiteiten, gaan op zoek naar nieuwe woonvormen om ouderen in het dorp te houden of creëren hun eigen zorgaanbod. Vereniging Groninger Dorpen ondersteunt het netwerk en faciliteert waar nodig. Benieuwd naar de zorgzame initiatieven in Groningen? Ga naar www.zorgzamedorpengroningen.nl. De publicatie Zorgzame Dorpen biedt handvatten voor het ontwikkelen van je eigen zorgzame initiatief.

Dorpsambitieboeken Noord-Limburg

In Limburg werd voor het eerst de methodiek van dorpsambitieboeken toegepast bij het ontwikkelen van de dorpsvisie. Bij deze methode krijgen veel mensen de kans om bij te dragen. En ook krijgen ze te zien wat anderen in het dorp vinden en denken. Zonder dat bewoners direct met elkaar om tafel hoeven. De ontvanger van het boek heeft een paar dagen de tijd om zijn of haar visie op de toekomst in het boek vast te leggen. Lees over deze methode en meer in de publicatie Vele wegen leiden tot dorpsplannen.

5.3 Leestips

De Corporate Tribe (boek)

De Corporate Tribe van Danielle Braun en Jitske Kramer leert je organisatielessen uit de antropologie. De twee dames zijn over de hele wereld op zoek gegaan naar wijze lessen van stammen en culturen. Het boek gaat over onderlinge relaties, binnen groepen en daarbuiten. Het neemt je mee in cultuurtransities: van het bouwen tot het verplaatsen van totempalen. Kortom, een boek voor wie meer wil weten over het organiseren van groepen.

Het waarderend werkboek (boek)

Het waarderend werkboek gaat uit van het principe Waarderend onderzoek (Appreciative Inquiry).
Een van de methodieken uit Het waarderend werkboek is de Wall of Wonder. Inwoners die met deze methodiek aan de slag gaan, brengen gezamenlijk het verleden, heden en toekomst in kaart. Door op creatieve wijze op zoek te gaan naar waardevolle ervaringen of wensen voor de toekomst, is het gemakkelijk om het verleden met heden en toekomst te verbinden. Het geeft zicht op de werkende elementen uit het verleden en gaat uit van de mogelijkheden voor de toekomst.

Vijf  Sterren dorpen

Hoe gaan we met elkaar om, hebben we voldoende zelforganisatiekracht en is er voldoende gelegenheid om elkaar te ontmoeten? Dit zijn een aantal van de vragen die gesteld worden bij de Vijf Sterren Dorpen. Centraal staan hierbij de vijf sterren voor woon- en leefplezier in het dorp:   dorpscultuur & identiteit, ontmoeten & verenigingsleven, zelforganisatiekracht, leren van elkaar en zorg voor elkaar. Aan de hand van vijf sterren die het woon- en leefplezier bepalen wordt u een spiegel voorgehouden over de sociale kant van de dorpsgemeenschap. Bij de analyse hiervan wordt uitgegaan van de aanwezige kwaliteiten en gaan we samen uitdagingen formuleren om deze te versterken. het traject Vijf Sterren Dorpen wordt feestelijk afgesloten met de presentatie van de uitdagingen. https://www.movisie.nl/interventie/vijf-sterren-dorpen

Transitiepraktijk (website)

Is jouw dorp toe aan verandering en vernieuwing? Dan kan het zomaar zijn dat je aan de vooravond staat van een transitie.
Transities komen niet zomaar tot stand, ze vragen om een nauwkeurige aanpak. De transitiepraktijk reikt tools en methodieken aan die jou in verschillende fasen op weg helpen een transitie te bewerkstelligen. Ook vind je er publicaties over methoden. Ga naar www.transitiepraktijk.nl.

Kenniscentrum Noorderruimte

In Groningen doet het Kenniscentrum Noorderruimte onderzoek naar leefbaarheidsvraagstukken. Het onderzoek van J. Rozema naar het vormgeven van een dorpsvisie is daar een voorbeeld van. Zij onderzoekt hoe Adorp tot een dorpsvisie komt en geeft in haar onderzoek weer wat werkt en wat niet werkt. Benieuwd naar dit onderzoek of naar wat het Kenniscentrum voor jou kan betekenen? Klik op de link (https://research.hanze.nl/nl/publications/adorp-maakt-het-beter-adviezen-voor-een-dorpsvisie)

Gezond in de wijk

De GGD Drenthe publiceerde een basisdocument wijkgezondheidsprofielen voor het project Aan de slag met preventie in Drenthe. De GGD geeft in dit rapport inzicht in de gezondheid van inwoners in de wijk en maakt gebruik van verschillende visualisaties. Kaarten van de gemeente De Wolden, tabellen en figuren geven samen overzicht in dit document. Lees meer in Wijkprofielen De Wolden. Het project werd mogelijk gemaakt door een subsidie van ZonMw.

Theorie U en Visuals in Progress

Visuals in Progress laat zien dat doorsnee processen om visie te vormen niet altijd werken en neemt je mee in hoe je dit anders aan kunt pakken. Omdat een visie vaak een ver-van-mijn-bedshow is en losstaat van waar je iedere dag mee bezig bent, zocht Hans Vermaak naar een werkbare methodiek.
Theorie U is een methodiek die anders kijkt naar visievorming. Ontwikkelaar Otto Scharmer gaat uit van daadwerkelijk luisteren naar elkaar en van naar een situatie kijken zonder te oordelen. Je vraagt je af waar het nu echt om draait en gaat op zoek naar nieuwe ideeën die je vervolgens uitprobeert. Ga naar www.visualsinprogress.com om je te verdiepen in Theorie U. Otto Scharmer heeft er ook een boek overgeschreven:Theorie U, leiding vanuit de toekomst die zich aandient.