Laaggeletterdheid is een ander woord voor moeite hebben met lezen, schrijven, rekenen of digitale vaardigheden. Het is goed om te benoemen dat laaggeletterdheid niet inhoudt dat mensen helemaal niet kunnen lezen of schrijven. In meerdere of mindere mate kunnen mensen dat wel, maar ze lopen tegen problemen aan. Het blijkt bijvoorbeeld lastig voor mensen om zich goed uit te drukken op papier.
Door de taal die wij gebruiken of doordat we tegenwoordig veelal aangewezen zijn op het gebruik van digitale middelen, kun je meekomen als je over de juiste kennis beschikt of juist helemaal niet. Dat maakt dat er ook mensen zijn die ongewild buitengesloten worden.
Taal (in sommige gevallen rekenen) en computervaardigheden helpen ons om in verbinding te zijn met anderen. Het geeft ons toegang tot informatie en middelen om in deze samenleving goed (samen) te kunnen leven. In Drenthe zijn steeds meer dorpen bezig om het omzien naar elkaar te versterken. Zo ook door een dorpsgenoot te helpen om de Nederlandse taal eigen te maken, bijvoorbeeld door middel van het aanbieden van een taal of tabletcursus in het dorp.
Olifantengeheugen en blinde vlekken
Ken jij iemand in het dorp die laaggeletterd is? Als jouw dorp met zorgzaamheid of omzien voor elkaar bezig is dan kan het best zijn dat jij contact hebt met iemand die laaggeletterd is. Want het aantal laaggeletterdheden is nog steeds behoorlijk groot. Maar liefst 2,5 miljoen mensen in Nederland boven de 16 jaar zijn laaggeletterd, deelt Movisie. We hebben het ongeveer over 1 op de 6 mensen. Een deel van de mensen kan zich behoorlijk goed redden. Eén op de vier heeft zelfs een leidinggevende functie. Deze mensen hebben bijvoorbeeld een olifantengeheugen, waardoor ze veel handigheidjes hebben ontdekt om moeilijke zaken te omzeilen. Toch zijn er ook mensen die in de problemen raken. Onderzocht is bijvoorbeeld dat laaggeletterden vaker een minder besteedbaar inkomen hebben dan mensen die de taal goed eigen zijn. We weten inmiddels ook dat laaggeletterdheid van generatie op generatie wordt overgedragen. RTV Noord verwees de afgelopen week naar overerfbare armoede in de Veenkoloniën en het tekortschietende overheidsbeleid. Dirk Strijker (oud-hoogleraar plattelandsontwikkelingen) vertelt in dit artikel dat de focus, binnen een gezin dat in armoede leeft, ligt op de problemen die ontstaan. Daardoor is er minder mogelijkheid om kinderen te steunen, bijvoorbeeld bij de taalontwikkeling. We hebben nog veel blinde vlekken aan te kijken. Zo hebben we de groep waar het om gaat nog niet goed in beeld of geloven we dikwijls dat het allemaal wel meevalt. We hebben de neiging om niet te snel van een mug een olifant te maken. Want wat als mensen zelf niet aangeven dat ze hinder ondervinden van hun laaggeletterdheid. Moeten we er dan wel wat mee. En hoe zit dat met schaamte?
BOKD is benieuwd hoe dorpen hiernaar kijken. Ook zijn wij benieuwd naar jullie mening over de aanpak van laageletterdheid. Deel er gerust over met ons.
Laaggeletterdheid, wie is nu verantwoordelijk?
We hebben een korte poll opgezet en vragen je een reactie te geven zodat we ons nog specifieker kunnen richten op de aanpak van laaggeletterdheid.
Vul de poll inProject Klik&Tik van Wedde dat ‘t Lukt
Wedde dat ‘t Lukt organiseerde onlangs in samenwerking met Biblionet Westerwolde de cursus Klik&Tik voor inwoners uit Wedde en omgeving die vaardiger willen worden met het gebruik van een computer. Het blijkt voor een aanzienlijk aantal mensen een drempel om naar de bibliotheek toe te gaan. Daarom heeft Wedde dat ‘t lukt besloten om de cursus naar de dorpshuizen in Wedde, Vriescheloo en Veelerveen te halen.
Wat opviel was dat dergelijke cursussen vaak nog online wordt aangeboden. Dat slaat precies de plank mis. Want hoe kom je dan in contact met inwoners waar het internet juist nog niet toegankelijk voor is? In Wedde pakten ze het daarom echt anders aan. Vrijwilligers zijn in de dorpen Wedde, Veelerveen en Vriescheloo gaan flyeren en spraken zo met een groot aantal inwoners persoonlijk over computervaardigheden. Dat hielp enorm.
We proberen op deze manier, dichtbij in het eigen dorpshuis met vertrouwde gezichten in kleine groepjes en met bekende gezichten als begeleiders (vrijwilligers van Wedde dat ’t lukt) voor iedereen de stap om mee te doen zo laag mogelijk te maken. De cursus Klik&Tik is een prachtige cursus. Deelnemers gaan er op hun eigen tempo mee aan de slag. De eerste deelnemers zijn nu klaar en kunnen, als zij dat willen, na de zomervakantie verder met Digisterker (leren omgaan met de digitale overheid) en DigiVitaler (digitale gezondheidszorg, zoals een patiënten portaal van huisarts of ziekenhuis). Ook alles rondom de DigiD wordt uitgelegd in deze cursussen.
Het uiteindelijke doel is dat deelnemers zich zelfstandig kunnen (blijven) redden in de digitale wereld van wachtwoorden/ formulieren en rekeningen uploaden/ informatie zoeken en contacten onderhouden met familie en vrienden.
We hebben de afgelopen weken de eerste ervaringen met elkaar opgedaan. De eerste cursisten hebben alles doorlopen en ontvangen binnenkort hun certificaat.
Wethouder Potze, die het project in Wedde volledig omarmt, vertelt dat hij onthutst is dat zoveel mensen nog niet digitaal vaardig zijn. De samenwerking tussen Wedde dat ’t Lukt en Biblionet Groningen heeft het mogelijk gemaakt dat de cursus kan worden aangeboden in de drie dorpshuizen. Dit levert een waardevolle bijdrage om de inwoners van de 3 dorpen digitaal vaardiger te maken.
Laaggeletterdheid in Hollandscheveld
De Dorpscoöperatie Hollandscheveld Verbindt wil de laaggeletterdheid in het dorp aanpakken. Uit een landelijk onderzoek van Stichting Lezen en Schrijven blijkt, dat de gemeente Hoogeveen tussen de 5100 en 6200 inwoners heeft tussen de 15 en 65 jaar die laaggeletterd zijn. Deze aantallen geprojecteerd op Hollandscheveld betekent dat de doelgroep tussen 400 en 500 inwoners betreft.
Dorpscoöperatie Hollandscheveld Verbindt besteedt daarom sinds 2019 aandacht aan laaggeletterdheid in het dorp. De dorpscoöperatie organiseerde in 2019 een bijeenkomst over de aanpak van laaggeletterdheid in dorpscentrum ’t Anker in samenwerking met het Taalhuis Hoogeveen.
Theatergroep Foolcolor uit Groningen droeg bij aan bewustwording over laaggeletterdheid. De bedoeling van deze bijeenkomst was om bewoners en besturen van organisaties aan het denken te zetten.
In het dorp wonen mensen die moeite hebben met het invullen van formulieren voor bijvoorbeeld de school en daardoor in de problemen komen. Ervaring heeft geleerd dat het geen gemakkelijk onderwerp is, weten de dorpscoöperatie en de dorpsregisseur te vertellen. Er is nog veel schaamte rondom het thema. Daarom vond de dorpscoöperatie het tijd worden om met dit thema aan de slag te gaan.
Zeven vrijwilligers uit het dorp volgden een cursus Taaldocent en zij deden meerdere oproepen aan inwoners die moeite hebben met taal om zich te melden bij de dorpsregisseur. Ook werden besturen van verenigingen, organisaties en scholen in het dorp benaderd met het verzoek een bijdrage te leveren aan dit initiatief. De resultaten zijn tot nu toe een beetje teleurstellend. Op dit moment worden mensen die laaggeletterd zijn vooral geholpen door hun naasten. De dorpscoöperatie wordt wel regelmatig gevraagd om te helpen bij het invullen van formulieren. Maar tot nu toe is er een enkeling die de drempelvrees overwint. Het is dus nog best zoeken naar een aanpak die echt werkt, waardoor mensen en het belang inzien en hun schroom laten varen en zich melden.
Het belangrijkste is dat er gepraat kan worden over dit thema. Maar ook in Hollandscheveld is men kennelijk de schaamte nog niet voorbij. De ervaring is ook dat betrokkenen zelf laaggeletterdheid vaak niet als een probleem onderkennen, want anderen doen ‘de dingen’ wel voor hen. Het advies is en blijft ook in Hollandscheveld dat we elkaar serieus nemen en dat inwoners zich veilig genoeg voelen om drempels over te stappen als ze dit willen.
Ook dorpscoöperatie De Brug in Gasselternijveen werkt samen met het Taalhuis om laaggeletterdheid in het dorp aan te pakken. Wij zijn benieuwd welke dorpen nog meer aandacht schenken aan laaggeletterdheid. Laat je het ons weten?